De vrije wil bestaat niet

Leder jaar wacht een kind vol spanning op de komst van Sinterklaas. Dan krijgt het kind van de goede Sint weer allemaal nieuwe cadeautjes en van Zwarte Piet handen vol pepernoten. Het kind ziet met zijn eigen ogen dat Sinterklaas en Zwarte Piet werkelijk bestaan en daarnaast neemt het de verhalen die de ouders vertellen voor waar aan. Het kind gelooft dat Sinterklaas ’s nachts op een wit paard over de daken rijdt en dat Zwarte Piet via de schoorsteen binnenkomt om de pakjes te bezorgen.

Voordat het kind gaat slapen zingt het nog extra hard allerlei Sinterklaasliedjes en wanneer het kind ’s morgens vroeg wakker wordt, rent het naar beneden om te kijken wat er in zijn schoen zit. Na jarenlang dit te hebben geloofd komt er een moment waarop de ouders het kind moeten vertellen dat Sinterklaas helemaal niet bestaat. Alles waar het kind al die jaren in geloofde, blijkt een illusie!

Direct rijzen er bij het kind veel vragen. ‘Wie heeft dan de cadeautjes gekocht?’ ‘Waar zijn dan de tekeningen die ik voor Sinterklaas heb gemaakt?’ ‘Wie is er dan verkleed als Sinterklaas?’ ‘En waar komen de Pieten vandaan?’ Verwarring alom!

Het is begrijpelijk dat er verwarring ontstaat wanneer mensen verteld wordt dat de vrije wil een illusie is. Je bent dertig, veertig, vijftig, misschien wel zestig jaar geconditioneerd met het idee van een vrije wil en nu opeens wordt het tegenovergestelde beweerd. Direct ploppen er, net als bij het kind dat hoort dat Sinterklaas een illusie is, vragen en reacties op. ‘Als ik toch geen vrije wil heb, dan kan ik net zo goed de hele dag op de bank gaan zitten.’

‘Als ik geen vrije wil heb dan kan ik net zo goed een oma van haar tas beroven en gaan eten in een vijfsterren restaurant en dan zonder te betalen weglopen.’ Het antwoord is eenvoudig: ‘Als je een vrije wil had kon je ervoor kiezen om dat allemaal te doen.’ Duizelt het je al? Wellicht is het verwarrend, maar je hebt nog steeds niets hoeven doen! Althans... behalve lezen en nadenken dan. Sorry, ik besef opeens dat ik je iets heb laten doen.

Maar goed, je hebt er nog niet voor hoeven opstaan. Laten we nog een stap verder gaan. Je kunt je afvragen: ‘Heb ik een vrije wil?’ en dan de vrije wil gaan onderzoeken. Maar laten we eens kijken naar wie die IK is die een vrije wil zou kunnen hebben. Nondualiteit oftewel Advaita, laat ons op een andere wijze naar de werkelijkheid kijken.